ภาวะ”ดื้ออินซูลิน” คืออะไร?

ภาวะดื้ออินซูลิน (insulin resistance) คืออะไร?

ภาวะดื้ออินซูลิน (Insulin Resistance) เป็นภาวะที่เซลล์ในร่างกายตอบสนองกับอินซูลินได้น้อยกว่าปกติ ซึ่งส่งผลให้น้ำตาลในเลือดสูงขึ้นและนำไปสู่การเป็นโรคเบาหวานชนิดที่ 2 โดยทั้งนี้เมื่อเซลล์ตอบสนองกับอินซูลินได้น้อยลง กลไกร่างกายจะมีการกระตุ้นให้ตับอ่อนผลิตฮอร์โมนอินซูลินเพิ่มสูงขึ้น เพื่อให้เซลล์สามารถดึงอินซูลินไปใช้ในการดึงกลูโคส หรือน้ำตาลในเลือดได้อย่างเพียงพอและปรับสมดุลน้ำตาลในเลือดให้เป็นปกติ ซึ่งกระบวนการนี้เป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้คนส่วนมาก โดยเฉพาะคนเป็นโรคอ้วนหรือน้ำหนักเกินตรวจไม่พบค่าน้ำตาลในเลือดสูง
แต่ทั้งนี้หากปล่อยให้กลไกนี้กระตุ้นให้ตับอ่อนทำงานหนักในการเร่งผลิตอินซูลินเพิ่มขึ้นนานๆ เพื่อไปเสริมกระบวนการรักษาสมดุลน้ำตาลในเลือด ตับอ่อนก็จะเสื่อมสภาพจนผลิตอินซูลินได้น้อยลง เมื่อนั้นความเสี่ยงที่จะเป็นโรคเบาหวานก็จะตามมาทันที
อาการของภาวะดื้ออินซูลิน
ผู้ที่มีภาวะดื้ออินซูลินอาจไม่มีอาการที่สังเกตเห็นได้ชัดเจน จึงไม่ทราบว่าตนเองมีภาวะดื้ออินซูลิน แต่อาจทราบภายหลังจากที่เป็นโรคเบาหวานชนิดที่ 2 แล้ว หรือทราบจากค่าระดับน้ำตาลในเลือดจากการตรวจเลือด อาการทั่วไปที่พบได้ เช่น
• หิวบ่อย โดยอาจหิวระหว่างมื้ออาหาร
• กระหายน้ำมากผิดปกติ
• ปัสสาวะบ่อยหรือมากผิดปกติ
• ตามัว
• มื้อเท้าชา
• อ่อนเพลียผิดปกติ
• มีอาการทางผิวหนัง เช่น เกิดติ่งเนื้อ (Skin Tags) และโรคผิวหนังช้าง (Acanthosis Nigricans) คือผิวหนังเป็นปื้นดำหนาและขรุขระ มักพบบริเวณหลังคอ รักแร้ และขาหนีบ
  ภาวะดื้อต่ออินซูลิน (Insulin resistance) เป็นกรรมพันธุ์ที่ถ่ายทอดกันมาในครอบครัว ขณะที่มีอายุน้อยๆจะยังไม่แสดงอาการ นอกจากจะมีปัจจัยมากระตุ้นให้อาการแสดงออกเร็วขึ้น ปัจจัยนั้นคือ ความอ้วน หรือ อ้วนลงพุง เพราะการที่มีไขมันสะสมอยู่ที่พุงมากจะยิ่งทำให้ระดับความดื้อต่ออินซูลินเพิ่มสูงขึ้น ภาวะดื้อต่ออินซูลินมีความสัมพันธ์กับความอ้วน ประมาณ 20%ของคนอ้วนเท่านั้นที่ไม่มีภาวะดื้อต่ออินซูลิน นอกจากอ้วนแล้วภาวะดื้อต่ออินซูลินยังเกี่ยวข้องกับความดันโลหิตสูง ไขมันชนิดไตรกลีเซอไรด์สูง และไขมันเอชดีแอล(HDL-C) ซึ่งเป็นไขมันที่ดีให้ลดลงด้วย
ผลเสียของการเกิดภาวะดื้อต่ออินซูลิน
 1. ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูง การที่น้ำตาลในเลือดสูงจะช่วยเร่งให้เกิดการอักเสบของหลอดเลือดเร็วขึ้น เพิ่มโอกาสการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดมากขึ้น 2-3 เท่าตัว
 2. ทำให้ผนังหลอดเลือดทำงานผิดปกติหลอดเลือดยืดหยุ่นน้อยลงเป็นสาเหตุทำให้เกิดความดันโลหิตสูง การอักเสบของหลอดเลือด และโรคเบาหวาน
 3. ลดประสิทธิภาพของร่างกายในการละลายเลือดที่แข็งตัว เป็นที่มาของภาวะหลอดเลือดตีบตัน
 4. ทำให้เกิดผลึกไขมัน ( Plaque ) ที่หลอดเลือดเร็วขึ้น นำไปสู่การเกิดหลอดเลือดตีบตันเร็วขึ้น
 5. ทำให้ระดับอินซูลินในเลือดสูง จึงทำให้เกิดความดันโลหิตสูง และไขมันในเลือดผิดปกติ คนอ้วนแทบทุกคนมีระดับอินซูลินในเลือดสูง
  การป้องกันภาวะดื้อต่ออินซูลิน
 1. ควบคุมปริมาณพลังงาน และชนิดของอาหารในแต่ละวัน
 2. การควบคุมน้ำหนักให้เป็นปกติ
 3. การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ อย่างน้อย 30 นาที/ครั้ง อย่างน้อย 3 ครั้ง/สัปดาห์
 4. งดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ทุกชนิด

References :

https://secoms.medicine.psu.ac.th/Information5-5.php
https://www.vimut.com/article/insulin-resistance
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8831809/